Istnieją cztery podstawowe funkcje psychiczne, które tworzą dwie pary uzupełniających się opozycji: funkcje racjonalne – uczucie i myślenie, oraz funkcje irracjonalne – percepcja i intuicja. W procesie rozwoju psychicznego funkcje te stopniowo różnicują się jako odrębne, a nie zlewające się, tzn. są kontrolowane przez kompleks ego i stanowią oddzielne kategorie spostrzegania (intuicja – spostrzeganie przez nieświadomość, percepcja – spostrzeganie zmysłowe) i oceniania rzeczywistości zewnętrznej oraz rzeczywistości psychicznej (uczucie – wartościowanie subiektywne, myślenie – wartościowanie obiektywne). Funkcje dominujące i lepiej rozwinięte kształtują określony typ psychiczny, np. typ uczuciowo-intuicyjny, który kieruje się głównie wartościami subiektywnymi i odczuwaniem (spostrzeganiem) intuicyjnym. Istnieje też odrębna podstawowa złożona funkcja psychiczna, tj. wyobraźnia (fantazja). W wyobraźni wszystkie funkcje mogą występować oddzielnie, np. czyste spostrzeganie bez myślenia; łączyć się i działać równocześnie, razem; mogą też być ze sobą różnie wymieszane. Przy słabo zróżnicowanym „ja” może to sprawiać trudności w identyfikacji tego, co jest rzeczywistą treścią fantazji (np. zmysły czy emocje).
